64

غس___ل پيامب___ر صلى الله عليه و آله ••• 66

فه__رس_ت مط_ال_ب

موض_وع صفح_ه

س___لام م___لائك___ه ••• 67

(188)

حضور پدر و م_ادر آمنه••• 69

در آغ_وش پ__در بزرگ ••• 70

هفت______ه اول ولادت ••• 71

خبر از وصى پيامبر صلى الله عليه و آله ••• 72

فه__رس_ت مط_ال_ب

موض_وع صفح_ه

ب__وى مش____ك ••• 73

عقيقه براى فرزند••• 74

(189)

او پيامب__ر اس_ت••• 75

اب__ر بالاى كعب__ه••• 79

گه__واره مول__ود ••• 80

فه__رس_ت مط_ال_ب

موض_وع صفح_ه

ب__ت شك__ن آم__د••• 81

نور عجيب در گهواره ••• 83

عقيق___ه ابوطال__ب ••• 85

(190)

بركت مول__ود نورانى••• 86

مي__لاد پي__امب____ر••• 87

فه__رس_ت مط_ال_ب

موض_وع صفح_ه

محل ولادت••• 88

دوران شي___رخ__وارگ____ى پي___امب____ر و دو دايه وى••• 89

1 _ ثويب__ه: كني__ز اب__وله__ب ك__ه چه__ار م__اه او را شي_ر داد••• 89

2 _ حليمه: دختر ابى ذؤيب كه از قبيله سعدبن بكربن هوازن بود••• 90

(191)

خي__ر و برك__ت وج__ود پيامب___ر صلى الله عليه و آله در خان_ه دايه خود••• 93

فه__رس_ت مط_ال_ب

موض_وع صفح_ه

پن__ج س__ال در صح___را••• 95

بازگشت به آغوش خانواده••• 97

سف___ر ب___ه «يث____رب»••• 98

م___رگ عب__دالمطل____ب••• 103

س__رپ_رستى ابوط__ال__ب••• 104

(192)

فه__رس_ت مط_ال_ب

موض_وع صفح_ه

سف__رى به س__وى ش__ام••• 105

پيامبر سرمشق مردم است••• 109

شخصي___ت دادن به كودك••• 111

حس____ن مع__اش____رت••• 113

آشنا كردن كودك با سختيها••• 114

(193)

فه__رس_ت مط_ال_ب

موض_وع صفح_ه

به__ا دادن به ك__ار كودك••• 117

بلند شدن در برابر كودكان••• 118

آينده نگرى براى ك_ودكان••• 120

آموخت__ن احك__ام دينى••• 121

محب_ت نسبت به كودكان••• 123

محبّ__ت پيامبر به كودكان••• 126

(194)

فه__رس_ت مط_ال_ب

موض_وع صفح_ه

دع__ا كردن پيامب__ر صلى الله عليه و آله براى كودكان••• 130

م__دارا ك___ردن ب__ا ك____ودك_____ان••• 131

هدي__ه دادن پيامب__ر صلى الله عليه و آله به ك_ودكان••• 134

رفت__ار پيامب_ر صلى الله عليه و آله با كودكان شهيدان••• 137

رفتار پيامبر صلى الله عليه و آله با كودكان خود در نماز••• 141

ب_____وسي____دن ك____ودك_______ان••• 146

(195)

فه__رس_ت مط_ال_ب

موض_وع صفح_ه

ع__دال__ت نسب__ت ب___ه كودك____ان••• 150

پيامب_ر صلى الله عليه و آله و بوسي__دن فاطم_ه عليهاالسلام ••• 153

ب______ازى ب___ا ك_______ودك_____ان••• 155

س___وار ك___ردن ك_____ودك______ان••• 163

آب و غ___ذا دادن ب_____ه كودك____ان••• 168

آيا پيامبر صلى الله عليه و آله كودكان را تنبيه مى كرد؟••• 171

(196)

مُحَمَّدٍ

رَسُولِ اللّهِ وَ خاتَمِ النَّبِيّينَ وَ اِلى مَوْلانا

وَ مَوْلَى الْمُوَحِّدينَ عَلِىٍّ اَميرِ الْمُؤْمِنينَ وَ اِلى بِضْعَةِ

الْمُصْطَفى وَ بَهْجَةِ قَلْبِهِ سَيِّدَةِ نِساءِ الْعالَمينَ وَ اِلى سَيِّدَىْ

شَبابِ اَهْلِ الْجَنَّةِ، السِبْطَيْنِ، الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ وَ اِلَى الاَْئِمَّةِ التِّسْعَةِ

الْمَعْصُومينَ الْمُكَرَّمينَ مِنْ وُلْدِ الْحُسَيْنِ لاسِيَّما بَقِيَّةِ اللّهِ فِى الاَْرَضينَ وَ وارِثِ عُلُومِ

الاَْنْبِياءِ وَ الْمُرْسَلينَ، الْمُعَدِّ لِقَطْعِ دابِرِالظَّلَمَةِ وَ الْمُدَّخِرِ لاِِحْياءِ الْفَرائِضِ وَ مَعالِمِ الدّينِ ،

الْحُجَّةِ بْنِ الْحَسَنِ صاحِبِ الْعَصْرِ وَ الزَّمانِ عَجَّلَ اللّهُ تَعالى فَرَجَهُ الشَّريفَ فَيا مُعِزَّ

الاَْوْلِياءَوَيامُذِلَ الاَْعْداءِاَيُّهَاالسَّبَبُ الْمُتَّصِلُ بَيْنَ الاَْرْضِ وَالسَّماءِقَدْمَسَّنا

وَ اَهْلَنَا الضُّ___رَّ فى غَيْبَتِ___كَ وَ فِراقِ___كَ وَ جِئْن_ا بِبِضاعَ_ةٍ

مُزْجاةٍ مِنْ وِلائِكَ وَ مَحَبَّتِكَ فَاَوْفِ لَنَا الْكَيْلَ مِنْ مَنِّكَ وَ

فَضْلِكَ وَ تَصَدَّقْ عَلَيْنا بِنَظْرَةِ رَحْمَةٍ مِنْكَ

اِنّا نَريكَ مِنَ الْمُحْسِنينَ

(3)

بر اين آنان را به نوشتن كتابى در موضوعى كه منابع را در اختيارشان قرار داده دعوت مى كند. از مؤسسه مذكور ديدار كوتاهى داشتيم، از كار و پشتكار و هدفمند بودن آثارشان اعجاب و تحسينم شعله ور شد، از خداوند منان افاضه بيشتر و توفيق افزونى برايشان خواستارم. به اميد آنكه در مراحل غيرتفسيرى هم از معارف اسلامى درهاى وسيعى برويشان گشاده شود.

(4)

آمين رب العالمين .

21 ربيع الثانى 1425

21 خرداد 1383

اب_والقاسم خزعلى

(5)

اوضاع جغرافياي_ى پيدا كرد.

تاريخچه شهر مكه (7)

مُتَفَرِّقَةٌ وَ أَهْواءٌ مُنْتَشِرَةٌ وَ طَوائِفُ مُتَشَتِّتَةٌ بَيْنَ مُشَبِّهٍ لِلّهِ بِخَلْقِه، أَوْ مُلْحِدٍ فِى اسْمِهِ أَوْمُشيرٍ اِلىغَيْرِهفَهَداهُمْ مِنَ الضَّلالَةِ وَأَنْقَذَهُمْ بِمَكانِه مِنَ الْجَهالَةِ» نهج البلاغه، خطبه 1.

(10) كودكى پيامبر

مى نويسد: قبيله «بنى مليح» جن پرست بودند و قبيله «حمير» آفتاب و «كنانه» ماه و «لخم» مشترى و «طى» سهيل و «قيس» شعرى و «اسد» عطارد را مى پرستيدند.

اما طبقه منحط كه اكثريت سكنه عربستان را تشكيل مى داد علاوه بر بت هاى قبيله اى و خانگى، به تعداد روزهاى سال 360 بت مى پرستيدن__د و حوادث هر روز را به يكى از آنها وابست__ه مى دانستند.

آنها بت ها را شفيع دانسته ؛ كم كم صاحبان قدرت پنداشتند ؛ بت هائى كه دور كعبه چيده شده بود مورد علاقه و احترام همه طوائف بوده ؛ اما بت هاى قبيله اى تنها مورد تعظيم يك دسته خاصى بود و

مذهب در عربستان (11)

براى اينكه بت هر قبيله محفوظ بماند، براى آنها جاهائى معين مى كردن__د و كلي__ددارى معاب__د كه جايگ__اه بت__ان بود به وراثت دست به دست مى گشت.

بت هاى خانگى هر شب و روز ميان يك خانواده پرستش مى شد؛ هنگام مسافرت خود را به آنها مى ماليدند و در حال مسافرت براى عبادت خود، سنگ هاى بيابان را مى پرستيدند و در هر منزلى كه فرود مى آمدند، چهار سنگ انتخاب كرده و زيباتر از همه را معبود و بقيه را پ_ايه اجاق قرار مى دادند.

(12) كودكى پيامبر

هرچه از نظر علم و فرهنگ عقب باشدبه همان نسبت خرافه و اوهام در ميان آنها زيادتر خواهد بود.

ب__راى روشن ساخت__ن وضعيت عربست__ان در زم__ان ولادت رس__ول اعظم صلى الله عليه و آله ، مختص__رى از عقايد عرب جاهل__ى را ذكر مى كنيم:

خرافات در عقايد عرب جاهليت (13)

سرا بسزاى خود مى رسد و اگر اتفاق_ا عمر او سپرى شود و پاداش عمل خود را نبيند، در روز بازپسين بس__زاى ك__ردار خود خواه_د رسيد». (1)

1- سيره حلبى، ج 1، ص 4 .

نياكان پيامبر اسلام (21)

اين كشتار فجيع را به امپراتور روم كه به كيش نصارى بود رسانيده و براى انتقام از ذونواس از وى كمك خواهى كند. امپراتور روم اظهار داشت: نامه اى به نجاش__ى پادشاه حبش__ه مى نويس__م تا وى شم_ا را يارى كند.

نجاشى لشكرى انبوه به يمن فرستاد و شخصى را به نام ارياط بر آن لشكر امير ساخت. ارياط از درياى احمر به كشور يمن رفت. ذونواس لشكرى مركب از قبايل يمن با خود برداشته به جنگ حبشيان آمد و هنگامى كه جنگ شروع شد لشكريان ذونواس در برابر مردم حبشه

(24) كودكى پيامبر

تاب مقاومت نياورده و شكست خوردند. ذونواس كه تاب تحمل اين شكست را نداشت خود را در دريا غرق كرد.

مردم حبشه وارد سرزمين يمن شده و سال ها در آنجا حكومت كردند. ابرهه پس از چندى ارياط را كشت و خود به جاى او نشست و مردم يمن را مطيع خويش ساخت و نجاشى را نيز كه از شوريدن او به اري__اط خشمگي__ن شده بود به هر ترتيب__ى بود از خ__ود راض_ى ك__رد.

ابرهه متوجه شد كه اعراب آن نواحى، چه بت پرستان و چه ديگران، توجّه خاصى به مكه و خانه كعبه دارند. كم كم به فكر افتاد كه اين نفوذ معنوى و اقتصادى مكه ممكن است روزى موجب گرفتارى

داستان اصحاب فيل (25)

تازه اى براى او شود. براى رفع اين نگرانى تصميم گرفت تا معبدى باشكوه در يمن بنا كند و تا جايى كه ممكن است در زيبايى و تزئينات ظاهرى آن نيز بكوشد و سپس اعراب آن ناحيه را به هر وسيله اى كه هس__ت بدان معب__د متوجّه ساخت__ه و از رفت_ن به زيارت كعبه بازدارد.

معبدى بنا

نهاد و آن را قُلَّيْس نام نهاد و در زينت آن حدّ اعتلاى كوشش را كرد، ولى كوچك ترين نتيجه اى از زحمات چندساله خود نگرفت. ابرهه با خود عهد نمود به سوى مكه برود و خانه كعبه را ويران كرده و به يمن بازگردد. سپس لشكر حبشه را با خود برداشته و با چندين فيل _ به قصد ويران كردن كعبه و شهر مكه حركت كرد.

(26) كودكى پيامبر

اعراب كه از ماجرا مطلع شدند درصدد دفع ابرهه و جنگ با او برآمدن_د، ولى در برابر سپ_اه بيك__ران ابره__ه نتوانستند مقاومت كنند.

همين كه ابرهه در سرزمين «مُغمِّس» فرود آمد يكى از سرداران خود را به نام اَسْوَدبن مقصود مأمور كرد تا اموال و مواشى مردم آن ناحيه را غارت كرده و به نزد او ببرند. در ميان اين اموال دويست شتر متعلّق به عبدالمطلب جدّ پيامبر صلى الله عليه و آله بود كه در اطراف مكه مشغول چريدن بودند و سپاهيان اسود آنها را به يغما گرفته و به نزد ابرهه بردن__د. ابرهه شخص__ى به مكه فرستاد و بدو گفت: از بزرگ ايشان جويا شو. اگر ديدى قصد جنگ با ما را ن__دارد او را پي__ش م__ن بي__اور.

داستان اصحاب فيل (27)

حناطه به شهر مكه آمد و چون سراغ بزرگ مردم را گرفت، او را به سوى عبدالمطلب راهنمايى كردند و او نزد عبدالمطلب آمد و پيغام ابره___ه را رسانيد.

عبدالمطل__ب به ن__زد ابره__ه آمد. و ابره__ه از او پرسي__د: «حاجتت چيست؟»

عبدالمطل__ب گفت: «حاجت من آن است ك__ه دست__ور دهى دويس__ت شت__ر م__را كه ب__ه غ__ارت ب__رده ان__د به م__ن ب__ازدهن__د».

ابره__ه گفت: «آيا در چنين موقعي__ت حسّاس درباره چند شتر سخ_ن مى گويى»

؟

(28) كودكى پيامبر

عبدالمطلب در پاسخ او گفت: «من صاحب اين شترانم و كعبه نيز صاحبى دارد كه از آن نگاهدارى خواهد كرد».

عبدالمطلب شتران خود را گرفته و به مكه آمد. چون وارد شهر شد به مردم شهر قريش دستور داد از شهر خارج شوند و به كوه ها و درّه هاى اطراف مكه پناه برند تا جان خود را از خطر سپاهيان ابرهه محفوظ دارند. از آن سو ابرهه به سپاه مجهّز خويش فرمان داد تا به شه__ر حمل__ه كنن__د و كعبه را وي__ران سازند.

نخستين نشانه شكست ايشان در همان ساعات اول ظاهر شد ؛ فيل مخصوص از حركت ايستاد و هرچه خواستند او را به پيش برانند

داستان اصحاب فيل (29)

نتوانستن__د. در اين خلال مشاه__ده كردند كه دسته ه__اى بى شم__ارى از پرندگ__ان كه شبي__ه پرست__و و چلچل__ه بودن__د از جان__ب دري__ا پيش مى آيند.

پرندگان كه سنگريزه هايى در منقار و چنگال داشتند، بالاى سر سپاهيان ابرهه سنگريزه ها را رها كردند و به هريك از آنان كه اصابت كرد هلاك شد و گوشت بدنش فرو ريخت. يكى از سنگريزه ها به سرِ ابره__ه اصابت كرد و چون وض__ع را چنان دي__د به افراد اندكى كه سال__م مان__ده بودن__د دست__ور داد او را ب_ه س__وى يم__ن بازگردانن__د.

داستان اصحاب فيل از داستان هاى مهم تاريخ است كه سال هاى

(30) كودكى پيامبر

زيادى مبدأ تاريخ اعراب گرديد و از امورى بود كه بشارت از بعثت پيامبر بزرگوار اسلام مى داد و در ضمن ابهّت و عظمت زيادى به قريش داد و سبب شد تا قبايل ديگر عرب و مردم نقاط ديگر جزيرة العرب آنان را «اَهْلُ اللّه بخوانند و نابودى ابرهه و سپاهيانش

را به حساب «دفاع خداى تعالى از مردم مكه» بگذارند.

خداى تعالى از زن هاى متعددى كه عبدالمطلب به همسرى برگزيد، ده پسر بدو عطا فرمود به نام هاى: عبداللّه حمزه، عباس، ابوطالب، زبي__ر، حارث، حَجْل، مُقوَّم، ضِرار، ابولهب.

دخت__ران عبدالمطل_ب نيز ش_ش تن بودن_د به نام هاى: صفيّه، بَرَّه، اُمّ حكيم، عاتكه، أميمه، أروى.

داستان اصحاب فيل (31)

عبداللّه كوچك ترين پسر عبدالمطلب بود و زمان ولادت او را 81 سال قبل از هجرت و وفاتش را 52 سال قبل از آن نوشته اند. عبدالمطلب به فرزندش عبداللّه بيش از فرزندان ديگر علاقمند بود و او را بيشتر از ديگران دوست مى داشت. اين محبّت و علاقه به خاطر بشارت ه__ا و خبرهاي__ى بود كه كم و بيش از كاهن__ان و دانشمن__دان آن زم__ان شني______ده ب___ود.

چيزى كه بشارت كاهنان را تأييد مى كرد، درخشندگى و نور خاصى بود كه در چهره عبداللّه مشهود بود و هركه با عبداللّه رو به رو مى شد آن نور خيره كننده را مشاهده مى كرد.

(32) كودكى پيامبر

عبدالمطلب درصدد برآمد تا از يكى از شريف ترين خاندان قريش، همسرى براى عبداللّه بگيرد. به همين منظور نزد وهب بن عبد مناف بن زهرة بن كلاب بن مرّة كه بزرگ قبيله بنى زهره بود آمد و دختر او يعنى آمنه را كه در آن زمان از نظر فضيلت و مقام بزرگ ترين زنان قريش ب__ود. براى عب__داللّه خواستگ_ارى كرد.

تنه__ا مول__ود اي__ن ازدواج ميم__ون هم__ان وج__ود مق__دس رس___________ول خ_______دا صلى الله عليه و آله ب____ود.

داستان اصحاب فيل (33)

بت ه__ا در ش__ب مي__لاد پيامبر صلى الله عليه و آله (1)

يكى از آثار و علائمى كه در شب ولادت پيامبر صلى الله عليه و آله ظاهر شد سق__وط ب__ت ه__ا و نداه__اي__ى ب__ود ك__ه از آنه___ا شني____ده م_ى ش__د.

شخصى مى گويد: شب ميلاد پيامبر

صلى الله عليه و آله نزديك بتى خوابيده بودم. ناگهان صدايى شنيدم كه مى گفت: «پيامبر زاده شد و پادشاهان ذليل شدند! ضلالت پايان يافت و دام هاى مشركين برچيده شد»! سپس آن بت با صورت بر زمين افتاد و سرنگون شد.

همچنين در شب ولادت پيامبر صلى الله عليه و آله ، گروهى از قريش در بت خانه

1- الغدي__ر: ج 2 ص 10. ناس__خ التواريخ: جلد حضرت عيسى عليه السلام جزء 3 ص 84 .

(34) كودكى پيامبر

بودند و شترهايى كشته بودند و مى خوردند و شراب مى نوشيدند. ناگه__ان ب_ت بزرگ__ى ك__ه آنج__ا ب__ود ب__ا ص__ورت ب__ر زمي_ن افت__اد.

آنها از اين اتفاق شگفت زده شدند و سه بار بت را بر جاى خود نهادن__د، ام__ا نايست__اد و سومي__ن ب__ار شني__ده ش__د كه هاتف__ى چني__ن مى گف_____ت:

«به خاطر نورانيت مولودى كه متولد شده، تمام زمين در شرق و غرب عالم پر از نور شده است. همه بت ها به خاطر او با صورت بر زمي__ن افتاده اند و تمام پادشاه__ان زمين از ولادت اين نوزاد به وحشت درآمده اند».

بت ها در شب ميلاد پيامبر (35)

صلى الله عليه و آله نم_ود.

(36) كودكى پيامبر

را مى گويم. اگر خواستيد قبول كنيد و اگر نخواستيد نپذيريد. اين علامات به وجود نيامده مگر براى پيامبرى فرستاده شده در اين زمان ؛ كه ما اسم و

(40) كودكى پيامبر

صفت او را در تورات و انجيل و زبور و ديگر كتاب هاى آسمانى يافته ايم.

اوست آن شخصى كه عبادت بت ها را باطل مى كند و مردم را به سوى پروردگار دعوت مى كند. او بر تمام عالميان همانند شمشيرى برنده و نيزه اى مؤثر و تيرى سهمناك خواهد شد، و همه پادشاهان و ظالمان دنيا در برابر او خاضع مى شوند. واى و صد واى بر اهل كفر و طغيان و عبادت كنندگان بت ها از شمشير و نيزه و تير او! هر كس ايم__ان بياورد نجات يافت__ه و هر كس او را انك__ار كند ه__لاك مى شود.

خبر حبيب راهب (41)

سخن بزرگان يهود (1)

در ش__ب مي__لاد، بزرگان يه__ود بنى قريظه و بنى نضير در محلى جمع شده بودند و صفات پيامبر صلى الله عليه و آله را ذك__ر مى كردن__د. يكى از آنه__ا گف__________ت:

بدانيدكه ستاره سرخ طلوع كرده است كه هيچ گاه طلوع نمى كند مگر براى ولادت يا قيام يك پيامبر؛و هيچ پيامبرى نمانده جز احمدكه اين ستاره نشانه ولادت اوست.

1- السي___رة النب__وي___ة: ج 1 ص 214. الب__داي___ة و النه____اي____ة: ج 2 ص 327 .

(42) كودكى پيامبر

نجاش__ى پادش__اه حبش_ه (1)

پس از ماجراى اصحاب فيل دو نفر از اهل مكه نزد نجاشى پادشاه حبش__ه رفتند. هنگام__ى كه نزد او رسيدن__د نجاش__ى نخس__ت پرسيد:

سؤالى از شما مى پرسم و پاسخ صحيح دهيد! آيا در بين شما فرزندى زاده شده كه پدرش قبل از ولادت تصميم بر ذبح او گرفته باشد و پس از ولادت براى نجات او از قتل، بين آن مولود و شترهاى بسيارى قرع__ه بزنن__د و

قرعه بارها به نام او درآيد تا هنگامى كه تع_داد شترها بسيار زي__اد شده باش__د قرع__ه به نام شت__ره__ا افت__د؟!

1- سبل الهدى و الرشاد: ص 351 .

نجاشى پادشاه حبشه (43)

گفتند: آرى و نام او عبداللّه بود. پرسيد: آيا مى دانيد او اينك چه مى كند؟ پاسخ دادند: «با زنى به نام آمنه بنت وهب ازدواج كرد و در حالى كه همسرش باردار بود از مكه خارج شد و از دنيا رفت». پرسيد: آيا مى دانيد فرزند او متولد شده يا نه؟!

يكى از آن دو نفر گفت: پس از آن كه ابرهه از مكه رفته خبرى از آمنه نداريم ؛ اما بدان كه من شبى نزديك بتى كه داشتم رفتم و شنيدم هاتف__ى ن__دا مى كن__د: «پيامب__ر زاده ش__د و پادشاه__ان ذلي__ل شدند و ضلال__ت و شرك به پايان رسي__د». سپ__س آن با سر بر زمي_ن افت_اد !

ديگرى گفت: من نيز همان شب در كوه ابوقيس بودم. ناگهان شخصى را ديدم كه از آسمان نازل شد و دو بال سبز داشت. او بر روى

(44) كودكى پيامبر

كوه ايستاد و رو به مكه گفت: «شيطان ذليل شد و بت ها باطل شدند ؛ چرا كه امين زاده شد» .

سپس پارچه اى را كه همراه داشت در هوا باز كرد و مشرق و مغرب را پر كرد و ديدم آنچه بر روى زمين است نورانى شده به حدى كه چشمان___م را مى آزارد.

سپس بال گشود و پرواز كرد و بر بام كعبه فرود آمد. ناگهان از او نورى ساطع شد كه مكه را روشن كرد و گفت: «زمين پاكيزه شد و بهار آن فرا رسي__د». سپس به بت ه__اى روى كعب__ه اشاره اى كرد و همه

آنه_ا بر زمين افتادن__د.

نجاشى با شنيدن ماجراى آن دو، داستان خويش را تعريف كرد و

نجاشى پادشاه حبشه (45)

گفت: در همان شبى كه مى گوييد من نيز در قصرم خوابيده بودم كه ناگهان ديدم سر و گردنى از زمين خارج شد و گفت: «واى بر اصحاب فيل! آنان با پرندگان ابابيل و سنگ هاى سجيل مورد حمله واقع شدند. پيامبرى در مكه و حرم متولد شد كه هر كس به او پاسخ مثبت دهد سعادت يافته و هر كس از او دورى جويد هلاك مى شود» .

سپس آن سر در زمين فرو رفت و غايب شد. خواستم فرياد بزنم اما نتوانستم و هنگامى كه خواستم برخيزم ديدم پاهايم خشك شده است. پ__س از يك روز خداوند زبان_م را باز كرد و پايم را به حركت درآورد.

(46) كودكى پيامبر

مشورت بنشيند. به همين منظور لباس سلطنت خود را پوشيد و تاج بر سر گذاشت و بر تخت نشست. آنگاه وزير اعظم و تمام وزيران و كاهنان و منجم__ان را به مجلس دع__وت كرد و آنچه اتفاق افتاده بود به آنان خبر داد.

در همين حال سه خبر ديگر براى او آوردند: «يكى خاموش شدن آتش هزار ساله آتشكده فارس، و ديگرى خشك شدن درياچه عظيم ساوه كه مردم آن را مى پرستيدند، و سومى جارى شدن آب در بيابان

(48) كودكى پيامبر

سماوه كه سال ها در آن آب نبود». انوشيروان از بروز اين حوادث بسيار هراسان شد.

او رئي__س كاهنان قص__ر به نام «سائ__ب» را صدا زد و گفت: «اين چه وقايعى است كه اتفاق مى افتد؟» سائب به هم__راه كاهن__ان و ساح__ران و منجم__ان هر چه عل__وم خود را به كار گرفتند اثرى نبخشي__د و هيچ ك__دام از كارهايشان به نتيج__ه نرسي__د، چرا كه در روز ولادت پيامبر صلى الله عليه و آله عل__م ساح__ران و كاهن__ان باط__ل ش__ده ب__ود.

در اي__ن مي__ان خب__ر رسي__د كه ديش__ب ن__ورى از س__وى حج__از ب__ه آسم__ان رفت__ه و آسم__ان اي__ران و روم را روش__ن ك__رده اس__ت!

انوشيروان پادشاه ايرانى (49)

انوشيروان به يكى از كارگزاران خويش به نام «نعمان بن منذر» چنين نامه نوشت :

از انوشيروان شاه شاهان به نعمان بن منذر. مردى عالم و دانا نزد من بفرس__ت كه مى خواه__م از او سؤالات__ى بپرس__م كه پاس__خ همه آنه__ا را بدان_____د!

نعمان بن منذر شخصى به نام «عبدالمسيح بن عمرو بن حيان بن نفيله غسانى» را كه سن او نزديك به 300 سال بود، نزد انوشيروان فرستاد. شاه از او پرسيد: آي__ا آنچه بپرس__م مى دانى؟ عبدالمسيح پاسخ

داد: «هر چ__ه پادشاه بپرسد اگر بدانم مى گوي__م و اگر ندانستم

(50) كودكى پيامبر

شخص__ى را م__ى شن__اس_____م ك___ه پ__اس__خ آن را خواه__د دانس__ت».

آنگاه اتفاقاتى را كه واقع شده بود براى او شرح داد و دليل آن را جويا شد. عبدالمسيح گفت: «شخصى به نام سطيح كه از كاهنان بزرگ است و اينك در سرزمين شام زندگى مى كند پاسخ اين سؤال را مى داند». پادشاه گفت: پس نزد او برو و داستان را شرح بده و پاسخ آن را بياور.

عبدالمسيح از ايران به شام سفر كرد و نزد سطيح آمد و او را در حال احتضار ديد. وقتى به او سلام كرد پاسخى نشنيد! لذا خود را معرفى كرد و مقص__ودش را از آم__دن بيان كرد. ناگهان سطيح چشم گشود و گفت:

انوشيروان پادشاه ايرانى (51)

پادشاه ايران، عبدالمسيح را فرستاده تا از شكستن چهارده طاق ايوان و جوشيدن آب در بيابان و خشك شدن درياچه ساوه و خاموش شدن آتش هزار ساله بپرسد.

اى عبدالمسيح، هنگامى كه صاحب عصا متولد شود و در بيابان سماوه آب بجوشد و درياچه ساوه خشك شود و آتش معبد فارس خاموش شود، ديگر كشور شام براى سطيح كشور نخواهد بود و آرزوى م__رگ خواه__د كرد ؛ چرا كه پيامب__رى به نام محم__د متولد شده است!

آنگاه جان به جان آفرين تسليم كرد. عبدالمسيح برخاست و بار سفر بست و از شام به ايران بازگشت و نزد انوشيروان آمد و سخنان

(52) كودكى پيامبر

سطي_ح را براى او گف__ت و متولد ش__دن آخري__ن پيامب__ر را خب__ر داد.

اين گونه بود كه اهل جهان از ولادت نور اول و ختم نبوت آگاه شدند و در انتظارآخرين دين الهى بودند.

به توحيد گشود و فرمود:

اَللّه ُ اَكْبَ__رُ كَبي__را، وَ الْحَمْدُلِلّهِ كَثيرا، وَ سُبْحانَ اللّه ِ بُكْرَةً وَ اصيلاً .

خدا بزرگ است، و شكر بسيار براى پروردگار است و هر صبح و ش__ب تسبي__ح خداون__د مى گوي__م.

(60) كودكى پيامبر

هنگامى كه حضرت اين كلمات را مى فرمود نورى از دهان مباركش ساطع شد كه اهل مكه آن را ديدند.

نمانده مگر آنكه در دست اوست».

در ميان ابرهاى آسمانى (63)

شدند و به صورت دو م__رد ج__وان وارد خان__ه شدن__د. همراه جبرئي__ل طشت__ى از ط__لا بود و ميك__ائي___ل ظ__رف آب___ى از عقي____ق س____رخ در دس__ت داش___ت.

جبرئيل مولود نورانى را گرفت و در حالى كه ميكائيل بر او آب مى ريخت وى را غسل داد و به آمنه كه در گوشه اتاق نشسته بود گفت:

(66) كودكى پيامبر

اى آمنه، هرگز او را براى نجاست شستشو مده؛ چراكه نجاست در او نيست و به او نخواهدرسيد.

پس از غسل، چشمان پيامبر صلى الله عليه و آله را سرمه كشيدند و بر پيشانى حضرت نقطه اى همانند خال گذاشتند. همچنين همراه آنان مشك و عنبر و كاف__ور سايي__ده ش__ده بود كه آن را بالاى س__ر مولود گذاردند.

ب__ه او سپ__رد.

بازگو كردند. زنان گفتند: ديشب آمنه همسر عبداللّه بن عبدالمطلب فرزندى به دنيا آورده است.

(76) كودكى پيامبر

خبر را به يوسف رساندند و گفتند: «فرزند پسرى در بين ما متولد شده است». او پرسيد: آيا اين كودك پس از سؤال من متولد شد يا قبلاً به دنيا آمده بود؟ پاسخ دادند: «ولادت او پيش از سؤال تو بوده است!» يوس__ف ب__ا عجل____ه گف__ت: م__را ب__ه س____وى او راهنم__اي__ى كني__د.

عده اى همراه يوسف به خانه آمنه آمدند و گفتند: «پسرت را بياور تا اين يهودى را ببيند». آمنه فرزندش را در قنداقى پيچيده آورد و يهودى نخست در چشمان كودك نگريست. سپس لباس او را از كتفش كن__ار زد و بين دو كتفش مهر سياهى ديد كه موهاى ريزى بر آن روييده بود.

او پيامبر است (77)

همين كه يوسف مهر را ديدفريادزد:«به خداقسم اين پسرهمان پيامبر است» و بى هوش بر زمين افتاد! كودك را به آمنه دادند و گفتند: خداوند او را مب__ارك گرداند.

سپس يوسف را به هوش آوردند و به او گفتند: واى بر تو! چه حادثه اى براي__ت اتفاق افتاد؟! يوسف با حالتى مأيوسانه گفت: «تا قيامت نب__وت از بنى اسرائي__ل رفت». مردم تعج__ب كردن__د و خنديدند. اما او گفت:

اى قريشيان آيا مى خنديد! به خدا قسم، همين كودك چنان حمله اى ب__ر شم__ا كند كه مش__رق و مغ__رب زمي__ن درب__اره شما سخن بگويد!

(78) كودكى پيامبر

داد:

ج__اءَ الْحَ__قُّ وَ زَهَ__قَ الْباطِ__لُ، اِنَّ الْباطِ___لَ ك___انَ زَهُ__وق__ا .

ح__ق آم___د و باط__ل از بي__ن رف__ت، كه باط__ل ناب__ود شدنى است.

1- بحارالانوار: ج 15ص 290. الفضائل: ص 21 .

ابر بالاى كعبه (79)

كه روپوش را از صورت پيامبر صلى الله عليه و آله كنار زدند نورى ساطع شد كه سقف را شكافت و به آسمان رسيد ؛ به حدى كه سواد و عبدالمطلب از شدت نور دستانشان را مقابل چشم گرفتند.

سواد با ديدن اين منظره روى گهواره خم شد و سر و پاى كودك را

(84) كودكى پيامبر

بوسيد و به عبدالمطلب گفت: «تو را بر خود شاهد مى گيرم كه من به اين پسر و آنچه از نزد پروردگار مى آورد ايمان آوردم». آنگاه گونه هاى پيامبر صلى الله عليه و آله را بوسيد و خارج شدند.

بود كه فرزندان خود را به دايه ها مى سپردند ؛ دايه گان معمولاً در بيرون شهرها زندگى مى كردند تا كودكان را در هواى صحرا پرورش دهند و رشد و نمو كامل و استخوان بندى آنها محكم تر شود و ضمنا از بيمارى

1- بح__ارالان__وار، ج 15، ص 384، مناق__ب اب_ن شه__ر آش____وب، ج 1، ص 119 .

(90) كودكى پيامبر

وباى شهر «مكه» كه خطر آن براى نوزادان بيشتر بود مصون بمانند و زبان عربى را در يك منطقه دست نخورده فراگيرند و در اين قسمت دايگان قبيله بنى سعد مشهور بودند، آنها در موقع معينى به مكه مى آمدند و هركدام نوزادى را گرفته همراه خود مى بردند، چهار ماه از تولد پيامبر اكرم گذشته بود كه دايگان قبيله بنى سعد به مكه آمدند و آن سال، قحط سالى عجيبى بود، از اين نظر به كمك اشراف بيش از حد نيازمند بودند. نوزاد قريش پستان هيچ يك از زنان شيرده را نگرف__ت سرانج__ام حليم__ه سعدي__ه آمد پست__ان او را مكي__د. در

دوران شيرخوارگى پيامبر (91)

اي__ن لحظ__ه وج__د و س__رور خان__دان عب__دالمطل__ب را ف_راگرفت. (1)

عبدالمطلب رو به حليمه كرد و گفت: از كدام قبيله اى؟ گفت: از «بنى سعد» گفت: اسمت چيست؟ جواب داد: «حليمه» عبدالمطلب از اسم و ن__ام قبيله او بسيار مسرور شد و گفت: آفرين آفرين، دو خوى پسندي__ده و دو خصل__ت شايست__ه، يكى سعادت و خوشبختى و ديگ_رى حلم و بردبارى. (2)

1- بحارالانوار، ج 15، ص 442 .

2- بَخٍّ بَخٍّ سَعْ__دٌ وَ حِلْ__مٌ. خَصْلَت__انِ فيهِما خَيْرُالدَّهْ__رِ وَ عِزُّالاَْبَ__دِ يا حَليمَ__ةُ، سي__ره حلب___ى، ج 1، ص 106 .

(92) كودكى پيامبر

از آنك__ه تربيت نوزاد «آمن__ه» را متكفّ__ل ش__دم در هم__ان مجل__س در حضور مادر او خواست__م او را شي__ر دهم پست__ان چپ خود را كه داراى شي__ر ب__ود در دهان او نهادم ؛ ولى ك__ودك به پست__ان راس__ت من بيشت__ر متماي__ل بود، ام__ا م__ن از روزى كه بچ__ه دار ش__ده ب__ودم شي__رى در پست__ان راست خود ندي__ده ب__ودم. اصرار نوزاد مرا بر آن داشت كه پست__ان راس__ت بى شير خ__ود را در دهان او بگذارم ؛ همان دم كه كودك شروع به

خير و بركت وجود پيامبر در خانه دايه خود (93)

مكيدن كرد، رگ هاى خشك آن پر از شير شد و اين پيش آمد موجب تعجب همه حضار گرديد. (1)

وى مى گوي__د: از روزى ك__ه «محم__د» را به خان__ه خ__ود ب__ردم روز ب__ه روز خي__ر و برك__ت در خان__ه ام بيشت__ر ش__د و دارائ__ى و گل__ه ام فزونت__ر گردي__د. (2)

1- بحارالانوار، ج 15، ص 345، نقل از فضايل واقدى .

2- من___اق__ب اب___ن شه__ر آش_____وب، ج 1، ص 24 .

(94) كودكى پيامبر

موقعى بود كه دسته اى از روحانيون حبشه به حجاز آمده بودند: و محمد صلى الله عليه و آله را در قبيله «بنى سعد» مشاهده كردند، ديدند علائمى را كه در كتاب هاى آسمانى براى پيامبرى كه پس از عيسى خواهد آمد ديده اند، كاملاً در اين طفل موجود است از اين نظر تصميم گرفتند او را بهر نحوى كه ممكن است بربايند و با خود به حبشه ببرند و اين افتخار نصيب آنان گردد. (1)

1- سي__ره اب_____ن هش___ام، ج 1، ص 167 .

(96) كودكى پيامبر

اندوه به وجود آورد زيرا موقع مراجعت به مكه، مادر عزيز خود را در ميان راه در محلى بنام «ابواء» از دست داد (1) و اين حادثه «محمد» صلى الله عليه و آله را بيش از پيش، در ميان خويشاوندان عزيز و گرامى گردانيد و يگانه گلى كه از اين

1- سيره حلبى، ج 1، ص 125 .

سفر به يثرب (99)

گلستان باقى مانده بود، فزون از حد موردعلاقه عبدالمطلب قرار گرفت از اين جهت او را از تم__ام فرزن__دان خود بيشت__ر دوست مى داشت و ب__ر هم__ه مق__دم مى شم__رد.

در اطراف كعبه براى فرمانرواى قريشى بساطى پهن مى كردند سران قريش و فرزندان او در كنار بساط او حلقه مى زدند، هر موقع چشمش به يادگار «عبداللّه مى افتاد، دستور مى داد كه راه باز كنند كه يگان__ه بازمانده عبداللّه را روى بساط__ى كه نشست__ه اس__ت بنشان_د. (1)

قرآن مجيد دوره يتيمى پيامبر را در سوره «الضحى» يادآور مى شود

1- سيره ابن هشام، ج 1، ص 168 .

(100) كودكى پيامبر

و مى گويد: «اَلَ__مْ يَجِ__دْكَ يَتيم__ا فَ__اوى: مگر تو را يتيم نيافت و پناه نداد؟» (1) و حكمت يتيم گشتن نوزاد «قريش» براى ما چندان روشن نيست همين قدر مى دانيم سيل خروشان حوادث بى حكمت نيست ولى با اين وضع مى توان حدس زد كه خدا خواست رهبر جهانيان، پيشواى بشر، پيش از آنكه زمام امور را بدست بگيرد و رهبرى خود را آغاز كند، شيرينى و تلخى روزگار را بچشد و در نشيب و فراز زندگى قرار گيرد ؛ تا روحى بزرگ و روانى بردبار و شكيبا، پيدا كند و تجربياتى از سختى ها بيندوزد و خود را براى مواجهه با يك سلسله از شدائد، سختى ه__ا ؛ محروميت ه_ا و

دربدرى ها، آماده سازد.

1- 6 / ضحى .

سفر به يثرب (101)

خداى او خواست، تحت تربيت كسى قرار نگيرد و طاعت كسى بر گردن او نباشد ؛ و از نخستين روزهاى زندگى حر و آزاد بار آيد و مانند مردان خودساخته موجبات پيشرفت و ترقى و تعالى او را خود فراهم سازد، تا جهانيان بفهمند كه نبوغ، نبوغ بشرى نيست و پدر و مادر در اين سير و تفكر، در اين آينده درخشان، چندان مؤثر نبودند و اين عظمت و بزرگى از منبع وحى سرچشمه گرفته است.

(102) كودكى پيامبر

بود كه راهبى به نام «بحيرا» در سرزمين بصرى در صومعه مخصوص خود مشغول عبادت بود و اطلاعات عميقى در آئين مسيح داشت و مورد احترام مسيحيان آن حدود بود و گاهى كاروان هاى

(106) كودكى پيامبر

تجارتى در مسير خود در آن نقطه توقف مى كردند و براى تبرك به حضور او مى رسيدند. از حسن تصادف «بحيراء» با كاروان بازرگانى «قريش» روبرو گرديد و چشمش به برادرزاده «ابوطالب» افتاد و توجه او را جلب كرد ؛ نگاه هاى مرموز و عميق او نشانه رازى بود كه در دل او نهفته بود ؛ دقايقى خيره خيره به او نگاه مى كرد، يك مرتبه مهر خاموشى را شكست و گفت: اين طفل متعلق به كدام يك از شماها است؟ گروهى از جمعيت رو به عموى او كردند. ابوطالب گفت او برادرزاده من است. «بحيرا» گفت: اين طفل آينده درخشانى دارد، اين همان پيامبر موعود است كه كتاب هاى آسمانى از نبوت جهانى و

سفرى به سوى شام (107)

تسخير و حكومت او خبر داده اند و نشانه هائى كه من در كتاب ها خوانده ام بر او منطبق است، اين همان پيامبرى است كه من نام او و نام پدر و فاميل او را در كتاب هاى دينى خوانده ام و مى دانم از كجا طلوع مى كند و به چه نحو آئين او در جهان گسترش پيدا مى كند، ولى بر شما لازم است او را از چشم يهود پنهان سازيد زيرا اگر آنان بفهمند او را مى كشند. (1)

1- تاريخ طبرى، ج 1، ص 33 _ 34 و ابن هشام در سيره ج 1، ص 180 _ 183 جريان را مبسوط تر و گسترده تر از اين نقل كرده است ولى فشرده آن همان

است كه نقل ك_ردي___م .

(108) كودكى پيامبر

تاكنون هيچ فردى همانند رسول گرامى اسلام در نهايت سادگى و مهربانى دركوچه وخيابان اين گونه به كودكان مهربانى و محبت نكرده و آنان را در آغوش نگرفته است. بنابراين پيامبر صلى الله عليه و آله نسبت به تمام كودكان، خواه فرزندان خود و يا اطفال ديگران محبت مخصوص داشت، از اين رو، درباره آن حضرت نوشته اند ك__ه: «وَ التَّلَطُّفُ مِنْ عادَةِ الرَّسُولُ» (1) يعنى: «مهربانى درباره ك__ودك_ان از شيوه ه_اى مخص_وص پيامب_ر صلى الله عليه و آله ب_وده اس__ت» .

1- المحجة البيضاء، 3/366 .

(112) كودكى پيامبر

سعديه) پرسيد، برادرانم كجا هستند؟ (چون در خانه حليمه بود، فرزندان او را برادر خطاب مى كرد). جواب داد: فرزند عزيز، آنان گوسفندان__ى را كه خداون__د به بركت وجود تو به ما مرحمت كرده است به چرا برده اند. طفل گفت: م__ادر، درب__اره من به انص__اف رفت__ار ننمودى. مادر پرسيد: چرا؟ گفت: آيا سزاوار است كه من در سايه خيمه بمانم و شير بنوشم ولى برادرانم در بيابان زير آفتاب س___وزان باشن__د؟ (1)

1- بحارالانوار 15/376 .

(116) كودكى پيامبر

به گدائى بي_ن مردم رها ك_رد. (1)

خود احترام كنيد و نسبت به كودكان خود ترحم و عطوف__ت نش__ان دهي___د. (1)

در حديث ديگرى فرمود: كسى كه به كودكان مسلمان رحمت و

1- عي__ون اخب__ارالرض__ا 1/295 ؛ بح_ارالانوار 96/356 ؛ وسائل الشيعه 5/126 .

(124) كودكى پيامبر

محبّ___ت نكن__د و بزرگس___الان را احت___رام ننماي___د از م_ا نيس__ت. (1)

در روايت ديگر فرمود: كودكان را دوست بداريد و نسبت به آنان رؤوف و مهربان باشيد. (2)

على عليه السلام هنگام شهادت چنين سفارش كرد. در خانواده خود با ك__ودك__ان مه__رب__ان ب___اش و ب___ه ب__زرگت__ره___ا احت___رام نم___ا.(3)

1- مجموعه ورام 1/34 ؛ المحجة البيضاء 3/356 .

2- وسائل الشيعه 5/126 ؛ من لا يحضره الفقيه 3/311 ؛ فروع كافى 6/49 ؛ بح___ارالان___وار 104/93 .

3- بح___ارالان_____وار 42/203 ؛ امالى مفيد /129 .

محبت نسبت به كودكان (125)

در روايت ديگر به پيروانش چنين فرمود: كودك بايد در رفتار خود پي__رو بزرگس__الان باشد و بزرگ__ان هم حتم__ا با كودك__ان مهربان ب__اشن__د، مب____ادا م__انن_د جف__اك_اران و ستمگ___ران دوران ج__اهلي_ت رفت_ار كني_د. (1)

به طائف، كودكان طائف آن حضرت را با سنگ مى زدند، و رسول خدا صلى الله عليه و آله متعرّض آنان

1- نهج البلاغه ملافتح اللّه /406 .

2- مست______درك ال___وس____ائ_______ل 2/626 ؛ مك____ارم الاخ_______لاق /113 .

محبت پيامبر به كودكان (127)

نمى گردي_د، بلكه على عليه السلام كودكان را از آن حضرت دور مى ساخت!!(1)

رسول خدا صلى الله عليه و آله كودكان انصار را كه مى ديد، بر سر آنان دست مى كشيد و به آنان سلام مى كرد و دعا مى فرمود. (2)

انس بن مالك گويد: من هيچ كس را نديدم كه نسبت به خانواده خ__ود از رس__ول خ__دا صلى الله عليه و آله مهربانت___ر باش__د. (3)

1- بح__ارالان__وار 20/52 و 67 ؛ تفسي__ر قم__ى 1/115 .

2- ش___رف النب____ى، خ__رگ____وش____________ى 1/115 .

3- سي__ره دحلان در حاشيه سيره حلبيه 3/252 ؛ السيرة النبويه، ابن كثير 4/612 .

(128) كودكى پيامبر

او هر روز صبح بر سر فرزندان و نوادگان خود دست مى كشيد (1) و مهربانى ومحبّت و عطوفت نسبت به كودكان ازويژگى هاى رسول خدا صلى الله عليه و آله به شمار مى رفت. (2)

روزى پيامبر صلى الله عليه و آله همراه يارانش از راهى عبور مى كردند، در آن مسير كودكانى مشغول بازى بودند نزدِ يكى ازآنان نشست و پيشانى او را بوسيد و با وى مهربانى كرد.علت آن را ازوى پرسيدند.حضرت پاسخ داد: من روزى ديدم اين كودك بافرزندم حسين عليه السلام بازى مى كرد و خاكهاى

1- بحارالانوار 104/99 ؛ عدة الداعى /61 .

2- المحج_______ة البيض_________اء 3/366 .

محبت پيامبر به كودكان (129)

زيرِ پاى حسين را برمى داشت و به صورت خود مى ماليد. بنابراين چون او از دوست__ان حسي__ن است من ه__م او را دوس__ت دارم. جبرئي__ل م__را خب__ر داد اين كودك از ياران حسين عليه السلام در كربلا خواهد بود. (1)

آنان دعا كند.

جم__ره دختر عب__داللّه نقل مى كن__د كه دخت__رى گفت: پدرم مرا

1- بح___ار الان_____وار 44/242، ح 36 .

(130) كودكى پيامبر

ن__زد رس__ول خ__دا صلى الله عليه و آله برد و درخواس__ت كرد، برايم دعا كند. پي_امب__ر صلى الله عليه و آله مرا در دام__ن خ__ود نشاني__د، دست__ش را بر س__رم نه_اد و برايم دعاكرد. (1)

را مى گرفتند و كمتري__ن ناراحتى و آزردگ__ى در رس__ول خدا صلى الله عليه و آله از ادرار كودك__ان به وج__ود نمى آمد. پس از آن كه بستگان كودك مى رفتند، آن حضرت لباس خود را مى شست. (1)

1- مع__ان__ى الاخب____ار /211 ؛ مك__ارم الاخ__لاق /115 ؛ بح_ارالانوار 16/240 .

مدارا كردن با كودكان (133)

گ_____ردن وى ق____رار داد و سپ_____س از ن____زد م___ا رف___ت .(1)

در برخى از روايات اين گونه نقل شده كه مرد عربى نزد پيامبر صلى الله عليه و آله آمد و گفت: اى رسول خدا، بچه آهويى را شكار كرده ام كه آن را به شما هديه مى كنم تا به فرزندانتان حسن و حسين عليه السلام بدهيد. آن حضرت هديه را پذيرفت و براى مرد صياد دعا كرد. سپس آن بچه آه__و را به امام حسن عليه السلام داد... امام حسن عليه السلام آن بچه آهو را گرفت و نزد م__ادرش فاطم_ه عليهاالسلام آمد. او بدين وسيل__ه خوشح__ال بود و با وى ب__ازى مى كرد. (2)

1- مجمع الزوائد 9/254 .

2- بحارالانوار 43/312 .

(136) كودكى پيامبر

بن ابى طال__ب را آوردن__د. پيامبر صلى الله عليه و آله او را گرفت و جلوى خ_ود بر مركب نشانيد. (2)

1- سيره ابن هشام 2/381 .

2- مسن__د احم__د حنب__ل 1/334 ؛ صحيح مسلم 15/196؛ السيرة الحلبية 3/69 .

(138) كودكى پيامبر

ابن هشام مى نويسد: اسماء دختر عميس همسر عبداللّه بن جعفر گويد: روزى كه جعفر در جنگ موته به شهادت رسيد: پيامبر صلى الله عليه و آله به خانه ما آمد. من تازه از كار و شست و شو و نظافت بچه ها فارغ شده بودم. به من فرمود: فرزندان جعفر را پيش من آور! آنان را پيش آن حضرت بردم، بچه ها را در آغوش گرفت و شروع به نوازش آنان كرد در حالى كه اشك از ديدگان آن بزرگوار سرازير بود.

من پرسيدم، اى رسول خدا پدر و مادرم فدايت باد. چرا گريه مى كنى؟ مگر درباره جعفر و همراهانش به شما خبرى رسيده است؟

رفتار پيامبر با كودكان شهيدان (139)

ف___رم__ود: آرى، آنه______ا ام___روز ب___ه شه___ادت رسي___دن___د... .(1)

آرى، فرزندان مردم نيز از اين پرورش دلپذير و مهر پدرانه رسول خدا صلى الله عليه و آله محروم نبودند. چنين نقل شده كه: رسول خدا صلى الله عليه و آله بعضى از كودكان را در آغوش مى گرفت و برخى را بر پشت و دوش خود سوار مى كرد (و به يارانش مى فرمود: كودكان را بغل بگيريد، بر دوش خود بنشانيد) كودكان از اين صحنه خوشحال مى شدند و از شادى در پوست خود نمى گنجيدند و اين خاطرات شيرين را هرگز فراموش نمى كردند،

1- سيره ابن هشام 2/252 _ مترجم .

(140) كودكى پيامبر

چه بسا پس از مدتى گرد هم جمع مى شدند و جريان را براى يكديگر بازگو مى نمودند و در مقام افتخار و مباهات يكى مى گفت:

پيامبر صلى الله عليه و آله مرابغل گرفت و تورابرپشت خود سواركرد. ديگرى مى گفت:پيامبر صلى الله عليه و آله ب__ه ي__اران خود دست__ور مى داد ك__ه ت__و را پش__ت خ__ود بنشان__د. (1)

آن دو را در دامان خود مى نهاد و دست بر سرش__ان مى كشي_د، آنگ__اه مى فرمود: فرزند گ__ل خوشب__و اس_ت و گل خوشبوى من حسن و حسين عليه السلام هستند. (1)

1- مقتل الحسين خوارزمى /130 ؛ الارشاد مفيد 2/25 ؛ ملحقات احقاق الحق 10/615 و 11/50 .

رفتار پيامبر با كودكان خود در نماز (143)

در روايتى اين گونه نقل شده كه: روزى پيامبر صلى الله عليه و آله با گروهى از مسلمانان در مكانى نماز مى گذارد، هنگامى كه آن حضرت به سجده مى رفت، حسين عليه السلام كه كودك خردسالى بود، بر پشت رسول خدا صلى الله عليه و آله س__وار مى ش__د و پاه_اى خود را حرك__ت مى داد و ه__ى ه__ى مى ك__رد.

وقتى كه پيامبر صلى الله عليه و آله مى خواست سر از سجده بردارد او را مى گرفت و كن__ار خود روى زمين مى گ__ذارد، اين كار تا پايان نم__از ادامه داشت.

يك نفر ازيهوديان شاهد اين جريان بود.پس از نمازبه رسول خدا صلى الله عليه و آله عرض كرد، با كودكان خود به گونه اى رفتار مى كنيد كه ما هرگز انجام نمى دهيم.

(144) كودكى پيامبر

رس__ول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: اگر شما به خدا و فرستاده او ايمان داشتي__د، با كودكان خود مهربان بوديد، مهر و محبت پيامبر صلى الله عليه و آله نسب__ت به ك__ودك، م__رد يه__ودى را سخ__ت تح__ت تأثي__ر ق__رار داد ؛ وى اس_لام را پذيرفت .(1)

نكته اى كه در پايان اين بحث لازم به يادآورى است اين كه: اين نمازها طبق نقل برخى از محدثان نمازهاى مستحبى بوده است نه نمازهاى واجب، زيرا نمازهاى مستحبى را در هر حال و در گونه هاى مختلفى مى توان برگزار كرد.

1- بح_ارالانوار 43/294 تا 296 .

رفتار پيامبر با كودكان خود در نماز (145)

كودكان مردم نيز در نظر رسول خدا صلى الله عليه و آله مورد احترام بودند و آن حض__رت ب__ه عواط__ف روح__ى و احساس_ات روان__ى آنه__ا

ني__ز توجه كام____ل داشت.

همين كه رفت پيامبر صلى الله عليه و آله فرم__ود: اي__ن م__رد به نظ__ر من اه__ل آت__ش و دوزخ مى ب__اش__د. (1)

در روايت ديگر آمده: رسول خدا صلى الله عليه و آله حسن و حسين عليهم السلام را بوسيد، أقرع بن حابس گفت: من ده فرزند دارم كه هرگز يكى از آنان را نبوسيده ام!! رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: من چه كنم كه خداوند رحمتش را از تو گرفته است؟! (2)

ابن عباس گويد: من نزد پيامبر صلى الله عليه و آله بودم. بر زانوى چپ وى

1- بح___ارالان______وار 104/99 ؛ وس___ائ___ل الشيع______ه 15/202 ؛ كافى 6/50 .

2- بحارالانوار 104/93 .

بوسيدن كودكان (149)

فرزندش ابراهيم قرار داشت و بر زانوى راستش امام حسين عليه السلام نشسته بود. آن حضرت گاه ابراهيم و گاهى حسين عليه السلام را مى بوسيد.(1)

آب خواستند. رسول خدا صلى الله عليه و آله براى آنان

1- بح_______ارالان_______وار 104/97 ؛ ن_________وادر راون___________________دى /6 .

عدالت نسبت به كودكان (151)

آب آورد. حسين عليه السلام جلوآمد. پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود:برادرت حسن عليه السلام از تو جلوتر آب خواست. فاطمه عليهاالسلام فرمود: حسن عليه السلام را بيشتر دوست دارى؟ آن حضرت فرمود: هر دو نزد من مساويند، هيچ كدام بر ديگرى برترى ندارند. (اما بايد عدالت اجرا شود و هر كدام به نوبت خ_ود آب بنوشند). (1)

انس گويد: مردى نزد پيامبر صلى الله عليه و آله نشسته بود. پسر او آمد. پدر، او را بوسيد و روى زانوى خود نشاند. سپس دختر آن مرد آمد (بدون اين كه او را ببوسد) وى را كنار خود نشانيد. پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: چرا بين آن__ان با عدالت رفتار نكردى؟!

1- مجمع الزوائد 9/171 .

(152) كودكى پيامبر

؛ ينابيع المودة /260 .

(154) كودكى پيامبر

كه در وسط كار به مانعى برخورد مى كند به فكر چاره مى افتد كه در نتيجه، همه اين كارها به رشد فكر و ساختن شخصيت وى تأثير فراوان مى گذارد.

رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: هر كس كه نزد وى كودكى است بايد با او

بازى با كودكان (157)

رفتار كودكانه داشته باشد. (1)

و نيز فرمود: رحمت خداوند بر پدرى باد كه در راه نيكى و نيكوكارى به فرزند خود كمك كند. به او نيكويى نمايد و مانند كودكى، رفيق دوران كودكى وى باشد، او را دانشمند و با ادب پرورش دهد. (2)

رسول گرانقدر اسلام با كودكان خود امام حسن و امام حسين عليهم السلام ب__ازى مى ك__رد. در اي__ن ب__اره رواي__ات ف__راوان__ى نق__ل ش__ده ك__ه به چندنمونه اشاره مى كنيم.

1- وسائ_ل الشيعه 15/203 ؛ من لا يحضره الفقيه 3/312 ؛ كنز العمال، خ 45413 .

2- مستدرك الوسائ__ل 2/626 .

(158) كودكى پيامبر

نقل شده است كه پيامبر صلى الله عليه و آله هر روز صبح دست علاقه و محبت بر سر فرزندان خود و اولاد آنان مى كشيد و با حسين عليه السلام بازى مى كرد.(1)

يعلى بن مرّه گويد: رسول خدا صلى الله عليه و آله را به غذايى دعوت كرده بودند، ما هم با آن حضرت بوديم كه ناگهان حسن عليه السلام را ديديم كه در كوچه بازى مى كرد. پيامبر صلى الله عليه و آله او را ديد، در حضور مردم دويد و دست خود را گشود تا وى را بگيرد. ولى كودك به اين سو و آن سو مى دويد و مى گريخت و رسول اللّه را مى خندانيد، تا اين كه آن حضرت كودك را گرفت و يك دست خود را بر چانه حسن عليه السلام و دست ديگر را بالاى

1- سنن النبى /152 ؛ رحمت عالميان /658 ؛

بحارالانوار 43/285 .

بازى با كودكان (159)

س__ر وى نه__اد، سپس صورت خود را نزديك صورت كودك آورد، او را بوسي__د و فرم__ود: حس__ن از م__ن است و م__ن از اوي__م. خ__داون__د هركس كه او را دوس__ت دارد، دوس_ت خواه_د داش__ت. (1)

دربسيارى از روايات نقل شده كه اين موضوع درباره امام حسين عليه السلام ب___وده اس______ت. (2)

امام حسين عليه السلام فرمود: روزى امام حسين عليه السلام در دامن پيامبر صلى الله عليه و آله ب__ود آن حضرت با وى بازى مى كرد و مى خنديد. عايشه گفت: اى

1- بحارالانوار 43/306 .

2- مست__درك الوسائ__ل 2/626 ؛ صحيح ترمذى 5/615 ؛ مستدرك حاكم 2/177 .

(160) كودكى پيامبر

رس__ول خدا صلى الله عليه و آله ، چقدر با اين كودك بازى مى كنى؟! رسول خدا ف__رم__ود: واى ب__ر تو! چگون__ه او را دوس__ت نداشت__ه باش__م در ح__ال__ى ك____ه او مي___وه دل و ن__ور چش__م م____ن م__ى ب__اش_____د؟!(1)

جبيربن عبداللّه گويد: رسول خدا صلى الله عليه و آله با كودكان اصحاب و يارانش ب__ازى مى ك__رد و ايش__ان را در كن__ار خ__ود م__ى نش__اني___د. (2)

انس بن مالك گويد: پيامبر صلى الله عليه و آله خوش اخلاق ترين مردم بود. من برادر كوچكى داشتم كه تازه او را از شير گرفته بودند، از وى نگهدارى

1- بح__ارالان__وار 44/260 ؛ كام__ل الزيارة /68 ؛ حياة الحيوان 1/111.

2- شرف النبى خرگوشى /102 ؛ نهاية المسؤول فى رواية الرسول 1/340 .

بازى با كودكان (161)

مى كردم، كنيه او ابوعمير بود. آن حضرت همين كه او را مى ديدند مى فرمود: از شير گرفتن چه بر سرت آورده است؟ و ايشان خود نيز با او بازى مى كرد. (1)

در حديثى نقل شده كه: پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله عبداللّه و عبيداللّه و كُ_ثَيِّر يا قَثْم فرزندان عباس را فرامى خواند، آنان كودكانى بودند كه بازى مى كردند. آنگاه آن حضرت مى فرمود: هر

كس زودتر نزد من آيد، پاداش او چنين و چنان است. كودكان به صورت مسابقه به سوى آن

1- صحيح بخارى 8/37 و 55 ؛ دلائل النبوة بيهقى /154، ترجمه دامغانى، به نقل از صحي__ح مسل___م .

(162) كودكى پيامبر

حض__رت مى دويدن__د. رس__ول خ__دا صلى الله عليه و آله آن__ان را در آغوش مى گرف__ت و مى بوسي__د!! (1) و گاه__ى آن__ان را پش__ت س__ر خ__ود ب__ر مركب سوار مى كرد، و بر سر بعضى دس_ت ن_وازش مى كشي__د!! (2)

راه مى رفت و مى فرمود: مركب شما نيك__و مركب__ى اس__ت و شم__ا ني__ز نيك__و س_واران__ى هستي__د. (1)

ابن مسعود گويد: پيامبر صلى الله عليه و آله ، حسن و حسين عليهم السلام را بر پشت خود حمل مى كرد در حالى كه حسن را برطرف راست خود و حسين را بر

1- احقاق الحق 10/714 ؛ بحارالانوار 43/285 ؛ سنن نسائى 2/229 ؛ مستدرك حاكم 3/166 ؛ مجمع الزوائد 9/182 .

سوار كردن كودكان (165)

طرف چپ خود سوار كرده بود. هنگامى كه حركت مى كرد، مى فرمود: مركب شما نيكو مركبى است و شما نيز نيكو سوارانى هستيد. پدرتان از شم__ا بهت__ر است. (1)

رس__ول خ__دا صلى الله عليه و آله همان گون__ه كه با فرزن__دان خود رفتار مى كرد، با ديگر فرزندان يارانش نيز رفتار مى نمود و آن__ان را بر مرك__ب خ__ود س__وار مى ك__رد. در اين زمين__ه چن__د مورد را ي_ادآور مى شويم.

روايت شده كه هرگاه كه رسول خدا صلى الله عليه و آله از سفر بازمى گشت و با كودكان برخورد مى نمود ؛ مى ايستاد سپس دستور مى داد آنان را بلند

1- بحارالانوار 43/286 .

(166) كودكى پيامبر

نمايند، برخى را جلوى خود و بعضى را پشت سرش سوار مى كرد. پس از آن كه مدتى مى گذشت، آنان به يكديگر مى گفتند: رسول خدا صلى الله عليه و آله مرا جلوى خود سوار كرد ولى تو را پشت سرش سوار نمود!! و برخى ديگر مى گفتند: رسول خدا صلى الله عليه و آله به اصحابش دستور داد، تا اين كه تو را پشت سر وى سوار مركب كنند. (1)

فضيل بن يسار گويد: شنيدم امام باقر عليه السلام فرمود: پيامبر صلى الله عليه و آله از منزل خارج شد تا كارى انجام دهد، فضل بن عباس را دي__د، گف__ت: اين ك__ودك را پشت سر من س__وار كني__د. از اين رو، آن كودك را

1- المحج_____ة البيض____اء 3/366

.

سوار كردن كودكان (167)

پشت سر پيامب_ر صلى الله عليه و آله س_وار كردن_د و آن حض_رت مواظ_ب او ب_ود. (1)

آن حضرت گاهى لقمه اى در دهان حسن عليه السلام و گاهى در دهان حسين عليه السلام مى نهاد. پس از آن كه خوردن غذا به پايان رسيد، آن حضرت، حسن عليه السلام را بر دوش خود و حسين عليه السلام را

1- مجم__ع الزوائد 9/169 .

(170) كودكى پيامبر

روى زان__وى خود نه__اد. آنگ__اه رو به من كرد و فرمود: اى سلم__ان! آي_ا آن__ان را دوس__ت دارى؟ گفت__م: اى رس__ول خ__دا صلى الله عليه و آله چگونه آن__ان را دوست نداشته باشم در حالى كه مى بينم چه اندازه نزد شما مقام و ارزش دارند؟!(1)

غفلت كرده اند و بر روايات__ى كه زدن ك__ودك__ان را من__ع ك__رده، ت__وج____ه ن_دارن__د.

امام كاظم عليه السلام به مردى كه از فرزند خود شكايت كرد آشكارا فرمود: فرزندت را مَزن و براى ادب كردنش از او قهر كن، ولى مواظب باش، قه__ر كردن__ت طولان__ى نش_ود، بلكه هر چه زودتر آشتى كن. (1)

رسول گرامى اسلام نه تنها خود كودكان را تنبيه بدنى نمى كرد، بلكه اگر كسى هم اين رفتار را انجام مى داد، آن حضرت شديدا مخالفت مى كرد و سخت اعتراض مى فرمود. تاريخ نمونه هايى را در اين مورد

1- بحارالانوار 104/99، ح 74 ؛ عدة الداعى /61 .

آيا پيامبر كودكان را تنبيه مى كرد (173)

ثب__ت و ضب__ط كرده است.

ابومسعود انصارى گويد: من غلامى داشتم كه او را كتك مى زدم، از پشت سر خود صدايى شنيدم كه مى فرمود: ابومسعود، خداوند تو را بر او توانايى داده است (او را بنده تو ساخته) برگشتم، نگاه كردم، ديدم رس__ول خ__دا صلى الله عليه و آله اس__ت.

به رسول خدا صلى الله عليه و آله عرض كردم، من او را در راه خدا آزاد كردم!! پيامب__ر صلى الله عليه و آله فرم__ود: اگر اي__ن ك__ار را انج__ام نمى دادى، زبانه آتش ت__و را ف___رامى گرف___ت. (1)

1- بحارالانوار 74/142، ح 12 .

(174) كودكى پيامبر

امام صادق عليه السلام فرمود: رسول خدا صلى الله عليه و آله با مردى از بنى فهد كه برده خود را كتك مى زد برخورد كرد، و آن برده فرياد مى زد پناه بر خدا، و تقاضاى كمك مى كرد. اما آن مرد توجهى نداشت. همين كه چشم آن غ__لام به رسول خدا صلى الله عليه و آله افتاد گفت: از او كمك مى گيرم، ارباب از كتك زدن وى دست برداشت.

رسول خدا صلى الله عليه و آله به آن ارباب گفت: از خدا بترس، او را كتك مزن!! او را

به خدا ببخش، ولى آن مرد او را نبخشيد، پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: او را به حق محمّد ببخش، ولى خداوند سزاوارتر است از محمّد صلى الله عليه و آله كه كس__ى را به خاطر او ببخشند.

آيا پيامبر كودكان را تنبيه مى كرد (175)

آن مرد گفت: آن برده را در راه خدا آزاد كردم. پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: به خداي__ى كه م__را به پيامب__رى مبع__وث ك__رده اس__ت، اگ__ر او را آزاد نم__ى ك__ردى، ح__رارت آت__ش جهن___م ت__و را درمى ي__اف__ت. (1)

از بررسى تاريخ، اين مطلب به دست مى آيد كه رسول خدا صلى الله عليه و آله ك__ودك__ان متخلّ__ف را ني__ز تنبي__ه بدن__ى نك__رده و با محب__ت و اخلاق نيكو برخوردمى نمود.

كودك ديگرى در حال گريه ادعا كرد كه از رافع نيرومندتر است. از اين رو، رسول خدا صلى الله عليه و آله به آنها گفت: با يكديگر كُشتى بگيرند، در

1- بحارالانوار 74/143، ح 15 .

(176) كودكى پيامبر

مسابق__ه رافع شكس__ت خورد، آنگ__اه پيامب__ر صلى الله عليه و آله به آنها اجازه داد كه در جن_گ شركت كنند. (1)

بنابراين، تنبيه بدنى هيچ گاه نبايد در تربيت به عنوان يك عامل تعيين كننده و راهگشا مورد پذيرش واقع شود. مخصوصا اگر اين روش به مدت زيادى ادامه پيدا كند كه به شخصيت كودك ضربه وارد مى آورد و اثر تنبيه نيز ازبين مى رود و ديگر، فرزند آن را امرى عادى مى پندارد و از آن پرهي__زى ندارد و احس__اس ش__رم و سرافكن__دگ_ى نمى كن__د.

بدين جهت است كه در تاريخ پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله يا ديگر پيشوايان

1- اسلام و تربيت كودكان 1/224 .

آيا پيامبر كودكان را تنبيه مى كرد (177)

دينى سراغ نداريم كه در كار مقدس تربيت فرزندان، نيازى به كتك زدن پيدا كرده باشند. آنان همواره به عنوان دوستى مهربان و پيشوايى دوست

داشتنى و يارى غمخوار و راهنمايى دلسوز در كنار فرزندان خود بودند، و در كودكى با آنان بازى مى كردند و در بزرگسالى رفيق، مونس و همدم آنان بودند. اين شيوه مى تواند راهگشاى پيروان آنان در زمانها و مكانهاى گوناگون باشد. چرا كه برنامه هاى اسلام و دين، مخصوص زمان، مك__ان يا فرقه و گروه مخصوص__ى نمى باشد، بلكه براى هم_ه زمانه_ا، مكانه_ا و بشريّ_ت اس_ت. (1)

1- رفتار پيامبر با كودكان و جوانان، محمد على چنارانى .

(178) كودكى پيامبر

25 _ سيره دحلان درحاشيه سيره حلبيه 37 _ مست_______درك ال______وس____ائل

26 _ سن____ن اب___ن م__اج_____ه 38 _ مستدرك سفينة البحار، جلد دوم

39 _ مست_____درك ح_____اكم 51 _ نهايت المسؤول فى روايت الرسول

40 _ من___اقب ابن شهرآشوب 52 _ ن_______اس___خ الت___واري_خ

41 _ من__اقب آل ابن ابى طالب 53 _ نه___ج الب___لاغه في______ض

42 _ مجم____________ع الزوائد 54 _ نه___ج الب___لاغه ملا فتح اللّه 43 _ منته___________ى الآم__ال 55 _ ن_______وادر راون__________دى

44 _ مجم____________وعه ورام 56 _ وس_______ائ_ل الشيع_______ه

45 _ مسن___د احم___د حنب__ل 57 _ ين____ابي___ع الم_________ودة

46 _ من لا يحض___ره الفقي_ه

(181)

47 _ مك______ارم الاخ______لاق

48 _ مع_____انى الاخب______ار

49 _ مقتل الحسين خوارزمى

50 _ ملحق____ات الحاق الحق

(182)